HIV i AIDS
Virus HIV-a (Human Immunodeficiency Virus) je međunarodno prihvaćeni naziv za virus koji izaziva oboljenje koje se naziva AIDS ( engl.Acquired Immunodeficiency Syndrom) ili SIDA (franc.Syndrome d’immunodeficence Acquise).
Zbog diskriminacije ljudi koji su inficirani, savremena medicina umesto izraza AIDS ili SIDA koristi izraz manifestna HIV infekcija. Virus je veoma osetljiv van ljudskog organizma i uništavaju ga visoke ili niske temperature ,običniji deterdženti i rastvarači masti. Virus se prenosi isključivo:
- nezaštićenim seksualnim kontaktom ( klasičnim, analnim i esktremno retko oralnim)
- preko krvi (razmena igala i špriceva među intravenskim korisnicima narkotika, nesterilno tetoviranje, pirsing)
- sa inficirane majke na dete (u toku trudnoće, porođaja i dojenjem).
U našoj zemlji najveći broj inficiranih su muškarci koji imaju nezaštićene seksualne odnose sa muškarcima MSM (engl.Man Sex with Men) ali ima i heteroseksualnih osoba. Obzirom da je poslednjih desetak godina broj novoinficiranih intravenskih korisnika narkotika postao zanemarljiv, možemo označiti HIV infekciju danas kao polno prenosivu bolest.
Kako dolazi do bolesti?
Virus ulazi u organizam preko polnih sekreta, krvi ili majčinim mlekom i za manje od 5 dana može se naći u krvi inficirane osobe. HIV dovodi do direktnog uništenja specijalnih ćelija organizma važnih za imunitet , a to su CD4 limfociti , pomažući „helper“ limfociti i druge ćelije imunološkog sistema. Naš organizam se bori protiv infekcije i dugo odoleva virusu, ali ukoliko se bolesnik ne leči izvesno dolazi vremenom do manifestne tj simptomatske faze bolesti (AIDS ili SIDA). Organizam usled oslabljenog imuniteta postaje podložan bakterijskim, virusnim, gljivičnim infekcijama i tumorima što vremenom komplikuje kliničku sliku u kasnijim fazama bolesti.
Kako se bolest prepoznaje?
Inkubacija (vreme koje protekne od momenta ulaska virusa u organizam do prvih simptoma) iznosi 1-6 nedelja. Posle tog perioda se javljaju nespecifični simptomi koje nazivamo AKUTNA HIV INFEKCIJA: povišena temperatura koja traje 10-tak dana, gušobolja, otok žlezda na vratu ili osip. Ređe se javljaju glavobolja, povraćanje, simptomi slični gripu ili ranice u ustima. Često su simptomi toliko blagi da se inficirane osobe ne obraćaju lekaru pa infekcija u ovoj fazi ostaje neprepoznata. Posle toga nastupa period tzv.KLINIČKE LATENCIJE kad organizam odoleva infekciji a pacijent se oseća dobro i nema nikakvih simptoma a to može da traje 2-10 godina. Tokom tog vremenskog intervala broj CD4 limfocita postepeno opada a kada taj broj padne ispod kritičnog nivoa za odbranu organizma od potencijalnih štetnih faktora iz spoljne sredine, javljaju se infekcije i tumori kao sastavni deo stanja koje nazivamo MANIFESTNA HIV INFEKCIJA. Karakteristika ovih promena je da su uzrokovane agensima koji retko dovode do bolesti kod osoba očuvanog imuniteta.. Infekcijama i tumorima mogu biti zahvaćeni svi sistemi organa:
- nespecifični simptomi: gubitak na telesne težine veći od 10% za dva meseca, dugotrajna dijareja , neobične varijacije telesne temperature i uvećanje limfnih žlezda na različitim mestima
- koža: seboreja, herpesi na usnama genitalnoj i analnoj regiji, gnojne upale folikula dlake, gljivične infekcije (posebno nokatne ploče) i sl.
- sistem organa za varenje: kandidijaza usne duplje lezije na desnima, a promene se mogu javiti i u jednjaku
- sistem organa za disanje: PCP pneumonija ( Pneumocistis carini pneumonia) praćena povišenom temperaturom, suvim kašljem i nedostatkom vazduha, tuberkuloza pluća ili drugog organa, učestale upale pluća.
- centralni nervni sistem i čula: teške upale tj infekcije mozga i moždanih ovojnica izazvane gljivicama i bakterijama, , tumori mozga ( limfomi), i oštećenje mozga samim HIV virusom koje vodi u demenciju. Oštećenje vida usled zapaljenja mrežnjače izazvano citomegalovirusom.
Kako se bolest dijagnostikuje?
Samo jedan test može nekom spasiti život! Osobe koje smatraju da su bile pod rizikom treba uputiti u Dobrovoljna Poverljiva Savetovališta (DPST) pri Institutima za javno zdravlje. Test se može raditi besplatno, pod šifrom, praktično anonimno. Prvi test koji se rutinski radi naziva se ELISA 1+2 a pošto nije 100% siguran posle njega se radi potvrdni test Western blot. Oba testa traju tehnički par sati a rezultati se izdaju za dan ili dva. Najprecizniji test zove se PCR i retko se radi u dijagnostičke svrhe jer se prvenstveno koristi za praćenje efikasnosti lečenja. Osobe koje su pod rizikom ne treba da se testiraju u Zavodima za transfuziju krvi!
Značaj rane dijagnoze HIV infekcije je u tome što pravovremena primena savremenih lekova ( Antiretrovirusna/ ART terapija) prolongira fazu kliničke latencije bez simptoma , odnosno pomaže organizmu da drži infekciju pod kontrolom. Na taj način se omogućava pacijentima znatno kvalitetniji i duži život a takođe i prevenira dalje prenošenje virusa .