Uzroci nastanka gorušice i lečenje

Dr Dragan Stanojević, gastroenterolog, Privatni DZ „012“, Požarevac

Gorušica je jedan od najčešćih simptoma koji se odnosi na poremećaje gornjeg dela digestivnog trakta. S njom se susreću lekari u primarnoj zdravstvenoj zaštiti kod velikog broja pacijenata, ali i lekari specijalisti različitih grana  sve do gastroenterologa. To je osećaj topline, žarenja ili pečenja u donjem delu iza grudne  kosti i gornjim partijama trbuha. Može biti funkcionalni poremećaj, ali i ozbiljna organska smetnja.

          Mehanizam nastanka gorušice je sledeći: abnormalna neuromuskularna aktivnost u predelu kardije s promenom u tonusu muskulature jednjaka, zatim refluks želudačnog sadržaja u jednjak uz pojačan hiperaciditet želudačne sluznice. To znači da je gorušica posledica vraćanja kiselog želudačnog sadržaja u donji deo jednjaka. Međutim, gorušicu  mogu imati i pacijenti sa ahloridrijom, što se objašnjava poremećajem  neuromuskularne  aktivnosti jednjaka u donjoj trećini, ali i proširenosti drugih delova jednjaka. Gorušica može da se javlja sporadično posle nekog težeg obroka,  ali se može češće ponavljati.

           Postojanje učestale gorušice u dužem vremenskom periodu može dovesti do upale donjeg dela jednjaka – ezofagitisa  različitog stepena. Komplikacije mogu biti: krvarenje ili perforacija kao najteža komplikacija. Gorušica koja se u dužem vremenskom periodu ne leči i ne se radi dijagnostika može dovesti do posebnog entiteta, i to vrlo retkog, Baretovog jednjaka.

  Uzroci gorušice mogu biti organski i funkcionalni (navike u ishrani i životne navike, kao i psihogeni uzroci)

         Organski  uzroci su:

                - hijatus hernija ili želudačna kila, gde se gorušica javlja posle obilnog obroka ili promene položaja tela

                - GERB – gorušica kao posledica poremećaja funkcije kardije

                - trudnoća

                - ulkus na pilorusu želuca ili kod duodenalnog ulkusa

                - upotreba nekih lekova (acetilsalicilna kiselina, oralni antireumatici i kortikosteroidi)

        Funkcionalni uzroci su:

              Životne navike: - gojaznost

                                        - pušenje

                                        - nošenje tesne odeće

              Psihogeni uzroci: - stres

              Navike u ishrani:  - obilni obroci ili kasna večera

                                            - konzumiranje alkohola, gaziranih pića ili kofeina

         - konzumiranje  hrane s većim sadržajem masti ili dodaci u ishrani, začinjene namirnice, čokolada, proizvodi od paradajza

           Gorušica koja se ponavlja ili koja se javlja zajedno s drugim simptomima ili komplikacijama, kao što su: otežano i bolno gutanje, gubitak u telesnoj težini, dugotrajan kašalj, tegobe koje traju posle uzimanja terapije i na kraju povraćanje sveže krvi ili sadržaja taloga kao crna kafa, zahtevaju pregled gastroenterologa.

   Pregled  gastroenterologa može se sastojati samo od uzimanja anamneze i kliničkogm pregleda. Ukoliko je potrebno, dalja dijagnostika su endoskopija  uz biopsiju, manometrija jednjaka i 24-časovna pH  metrija. Takođe, kao dopunska metoda dijagnostike može biti i rengenski pregled barijumom jednjaka, želuca i dvanaestopalačnog creva. Ovim metodama se u potpunosti zaokružuju mogući organski uzroci gorušice, ali i postavljanje definitivne dijagnoze organskih oboljenja.

Lečenje: Promena životnih navika i navika u ishrani koje su već nabrojane,  i to uz sledeće preporuke: smanjiti količinu hrane, uzimati više manjih obroka, izbegavati kasne obroke, nositi komotnu odeću, dijeta  i smanjenje telesne težine, prestanak pušenja, izbegavati alkohol, kofein i gazirane napitke, izbegavati stres.

  Ukoliko promena navika ne uspe da umanji  gorušicu, naredni korak su lekovi, koji mogu ublažiti simptome i dovesti do umanjenja efekta želudačne kiseline. To su :

   - antacidi (posle obroka ili pred spavanje)

   - antagonisti H2 receptora (pred obrok) – dovode do smanjenja produkcije kiseline

   - inhibitori protonske pumpe (pred obrok) – blokiraju produkciju kiseline 

         Po završetku terapije simptomi gorušice mogu nestati, ali postoji velika šansa da se ponovo jave ukoliko se i dalje ne vodi računa o navikama. Važno je reći da treba lečiti osnovno oboljenje, koje može biti praćeno simptomima gorušice, kao što su: želudačna kila, ezofagitis – GERB, ulkusna bolest ili infekcija H. pilori. Gorušica u trudnoći se prati uz korekciju navika u ishrani i položaja tela, upotreba lekova je minimalna, i to su antacidi. Lekove koji mogu izazvati gorušicu neophodno je izbegavati u dužem periodu, ali i zbog mogućnosti drugih komplikacija na gornjem delu digestivnog trakta.

           Zbog svih ovih činjenica simptome gorušice treba ozbiljno shvatiti, pratiti njihovu učestalost  i pojavu drugih simptoma i tako na vreme pristupiti dijagnostici i lečenju.

Literatura :

1. Uglješić M.: Klinički aspekti poremećaja gastrointestinalnog motiliteta. Zavod za užbenike Bgd; 42–45.
2. Teodorović J., Jereb B.: Gastroenterologija. Excelzior Bgd; 11–12.
3. Milosavljević T. i dr.: Bolesti digestivnog sistema i jetre u primarnoj zdravstvenoj zaštiti. Stubovi kulture Bgd; 21–26.